.jpg){kind=logo}
iPad-pols Whatsapp-duim en Tablet-nek een Hype?
F&W Expert Opinion 2016; 5: 1Dr. N. Hutting, Drs. D.M. Keesenberg
In de jaren negentig van de vorige eeuw hadden we het over RSI (repetitive strain injury). In 2007 ontstond de term KANS (klachten van de arm, nek en/of schouder). Tegenwoordig hoor je steeds vaker termen zoals de ipad-pols, de whatsapp-duim en de tablet-nek. Wat is er aan de (smartphone) hand?
De prevalentie van KANS varieert van 2 tot 41% en is afhankelijk van onder meer de setting en gebruikte definitie. In 19% van de gevallen zijn de klachten chronisch en 58% van de mensen met chronische klachten maakt gebruik van zorg, bijvoorbeeld door huisarts, medisch specialist of fysiotherapeut. In veel gevallen is er sprake van aspecifieke KANS en is er onvoldoende evidentie voor effectieve behandelmethoden voor de klachten. Aspecifieke KANS kenmerkt zich door langer dan twee weken aanhoudende pijn, stijfheid, tintelingen en/of een doof gevoel in de nek, bovenrug, armen en/of handen die gerelateerd zijn aan het werk en/of andere activiteiten. Vaak houden de klachten langer dan 12 weken aan en spreekt men van chronische aspecifieke KANS.
Hype?
Is er nu sprake van een hype? Reeds rond 1600 waren er berichten over monnikskramp bij kalligraferende monniken. Van circa 1830 tot 1900 werd er in de medische literatuur melding gemaakt van schrijverskramp. In de periode van 1870 tot 1890 was er veelvuldig sprakevan van telegrafistenkramp. De introductie van de personal computer en RSI mag bekend worden verondersteld. Dus ook in het verleden, in periodes met economische groei en de introductie van nieuwe technologie met hoge belasting, ontstonden klachten van de arm, nek en/of schouderregio. Er lijkt dus geen sprake te zijn van een hype; KANS is van alle tijden.
Aspecifieke KANS
Aspecifieke KANS heeft een multifactoriële oorsprong en wordt beïnvloed door (werkgerelateerde) fysieke factoren, (werkgerelateerde) psychosociale factoren en persoonlijke factoren. Het belang van elke factor en de bijdrage aan het individuele risicoprofiel verschilt tussen individuen en werkomgevingen. Een slechte werkhouding, langdurige werkzaamheden, hoge werkdruk, werkstress en ga zo maar door, kunnen in wisselende samenstelling een rol spelen in het ontstaan van de klachten. Hoe langduriger dergelijke situaties bestaan, des te groter de kans op het ontwikkelen van klachten is. Werkgerelateerde factoren spelen dikwijls een grote rol in het ontstaan van de klachten, echter ook andere activiteiten zoals huishoudelijke taken, sportactiviteiten en niet werkgebonden stress kunnen ook een rol kunnen spelen. Het ontstaan van klachten heeft dus alles te maken met de belasting en de belastbaarheid van het individu.
In dit licht moet ook de opkomst van de ipad-pols, whatsapp-duim en tablet-nek gezien worden. Al deze klachten vallen onder aspecifieke KANS. Het gebruik van tablets, smartphones en andere apparatuur kan in theorie, bij verkeerd en/of langdurig gebruik, bijdragen aan het ontstaan van aspecifieke KANS. Het ontstaan van KANS wordt in de meeste gevallen waarschijnlijk niet alleen door het gebruik van deze apparatuur veroorzaakt, ook hier is er sprake van een multifactoriële oorsprong. Daarnaast is de ergonomie voor het gebruik van tablets en smartphones nog relatief onbekend en is het dikwijls moeilijk om de ergonomie en het gebruiksgemak te optimaliseren. Daarnaast komt het gebruik van dergelijke apparatuur (thuis) meestal bovenop het normale gebruik van de personal computer en andere werkzaamheden (op het werk), hetgeen een langdurigere belasting betekent. Wat dit precies betekent voor het ontstaan van KANS is niet geheel duidelijk, echter het is aannemelijk dat dit een additionele risicofactor kan zijn. Het feit dat tablets en smartphones op steeds jongere leeftijd gebruikt worden kan van invloed zijn om het ontstaan van klachten bij kinderen. De invloed van het gebruik van dergelijke apparatuur tijdens de kindertijd op het ontstaan van klachten op latere leeftijd is nog onbekend.
Gezien de multifactoriële oorsprong van KANS is er meestal geen pasklare behandeloptie en dienen alle mogelijke ontstaansfactoren in kaart te worden gebracht. De fysiotherapeut kan hier een grote rol in spelen. Gezien de behoefte aan effectieve interventies voor mensen met KANS en de multifactoriële (biopsychosociale) oorsprong van KANS zijn interventies bestaande uit meerdere componenten met zowel een biomechanische als een psychosociale component het meest geschikt. Zelfmanagement wordt meer en meer gebruikt om de eigen-effectiviteit en het gezondheidsgedrag bij mensen met chronische aandoeningen te verbeteren. Zelfmanagementprincipes kunnen gebruikt worden door fysiotherapeuten of andere gezondheidszorgprofessionals, om hun behandeling aan te passen aan de behoeften van de individuele patiënt en de patiënt actief te betrekken bij de behandeling van zijn/haar aandoening.
Expert Opinion
Machteld Huber stelt een nieuwe omschrijving voor het begrip gezondheid voor die luidt: ‘Het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.’ Zelfmanagement sluit naadloos aan bij deze nieuw voorgestelde omschrijving. Om goede resultaten te bereiken, moet zelfmanagement deel uitmaken van het totale gezondheidszorgsysteem en geïntegreerd worden binnen de reguliere zorg. Het is belangrijk dat zorgverleners voldoende kennis en vaardigheden hebben op het gebied van zelfmanagement om cliënten adequaat te begeleiden. De kenmerken van de individuele cliënt zijn bepalend in de keuze of zelfmanagement de voorkeur heeft boven bijvoorbeeld reguliere fysiotherapie en welke vorm van zelfmanagement aangewezen is (groepsprogramma, onlineprogramma of geïntegreerd binnen de reguliere zorg). Op deze manier kunnen patiënten, samen met zorgprofessionals, werken aan een optimaal herstel en het voeren van een eigen regie. Op deze manier kunnen KANS (inclusief ipad-pols, whatsapp-duim en tablet-nek), maar ook andere musculoskeletale aandoeningen, in de toekomst wellicht beter beheersbaar blijven.
Referenties
- Bongers, PM. Maak werk van RSI (oratie). Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam/ VU Medisch Centrum, 2003.
- Zelfmanagementprogramma voor werknemers: GRIP op KANS. Fysiopraxis. Maart 2016.
- Hutting N. Effectiveness of a self-management program for employees with complaints of the arm, neck, and/or shoulder (proefschrift). Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, 2015.
- Huber M, Knottnerus JA, Green L, van der Horst H, Jadad AR, Kromhout D, et al. How should we define health? BMJ 2011;26:343.
De prevalentie van KANS varieert van 2 tot 41% en is afhankelijk van onder meer de setting en gebruikte definitie. In 19% van de gevallen zijn de klachten chronisch en 58% van de mensen met chronische klachten maakt gebruik van zorg, bijvoorbeeld door huisarts, medisch specialist of fysiotherapeut. In veel gevallen is er sprake van aspecifieke KANS en is er onvoldoende evidentie voor effectieve behandelmethoden voor de klachten. Aspecifieke KANS kenmerkt zich door langer dan twee weken aanhoudende pijn, stijfheid, tintelingen en/of een doof gevoel in de nek, bovenrug, armen en/of handen die gerelateerd zijn aan het werk en/of andere activiteiten. Vaak houden de klachten langer dan 12 weken aan en spreekt men van chronische aspecifieke KANS.
Hype?
Is er nu sprake van een hype? Reeds rond 1600 waren er berichten over monnikskramp bij kalligraferende monniken. Van circa 1830 tot 1900 werd er in de medische literatuur melding gemaakt van schrijverskramp. In de periode van 1870 tot 1890 was er veelvuldig sprakevan van telegrafistenkramp. De introductie van de personal computer en RSI mag bekend worden verondersteld. Dus ook in het verleden, in periodes met economische groei en de introductie van nieuwe technologie met hoge belasting, ontstonden klachten van de arm, nek en/of schouderregio. Er lijkt dus geen sprake te zijn van een hype; KANS is van alle tijden.
Aspecifieke KANS
Aspecifieke KANS heeft een multifactoriële oorsprong en wordt beïnvloed door (werkgerelateerde) fysieke factoren, (werkgerelateerde) psychosociale factoren en persoonlijke factoren. Het belang van elke factor en de bijdrage aan het individuele risicoprofiel verschilt tussen individuen en werkomgevingen. Een slechte werkhouding, langdurige werkzaamheden, hoge werkdruk, werkstress en ga zo maar door, kunnen in wisselende samenstelling een rol spelen in het ontstaan van de klachten. Hoe langduriger dergelijke situaties bestaan, des te groter de kans op het ontwikkelen van klachten is. Werkgerelateerde factoren spelen dikwijls een grote rol in het ontstaan van de klachten, echter ook andere activiteiten zoals huishoudelijke taken, sportactiviteiten en niet werkgebonden stress kunnen ook een rol kunnen spelen. Het ontstaan van klachten heeft dus alles te maken met de belasting en de belastbaarheid van het individu.
In dit licht moet ook de opkomst van de ipad-pols, whatsapp-duim en tablet-nek gezien worden. Al deze klachten vallen onder aspecifieke KANS. Het gebruik van tablets, smartphones en andere apparatuur kan in theorie, bij verkeerd en/of langdurig gebruik, bijdragen aan het ontstaan van aspecifieke KANS. Het ontstaan van KANS wordt in de meeste gevallen waarschijnlijk niet alleen door het gebruik van deze apparatuur veroorzaakt, ook hier is er sprake van een multifactoriële oorsprong. Daarnaast is de ergonomie voor het gebruik van tablets en smartphones nog relatief onbekend en is het dikwijls moeilijk om de ergonomie en het gebruiksgemak te optimaliseren. Daarnaast komt het gebruik van dergelijke apparatuur (thuis) meestal bovenop het normale gebruik van de personal computer en andere werkzaamheden (op het werk), hetgeen een langdurigere belasting betekent. Wat dit precies betekent voor het ontstaan van KANS is niet geheel duidelijk, echter het is aannemelijk dat dit een additionele risicofactor kan zijn. Het feit dat tablets en smartphones op steeds jongere leeftijd gebruikt worden kan van invloed zijn om het ontstaan van klachten bij kinderen. De invloed van het gebruik van dergelijke apparatuur tijdens de kindertijd op het ontstaan van klachten op latere leeftijd is nog onbekend.
Gezien de multifactoriële oorsprong van KANS is er meestal geen pasklare behandeloptie en dienen alle mogelijke ontstaansfactoren in kaart te worden gebracht. De fysiotherapeut kan hier een grote rol in spelen. Gezien de behoefte aan effectieve interventies voor mensen met KANS en de multifactoriële (biopsychosociale) oorsprong van KANS zijn interventies bestaande uit meerdere componenten met zowel een biomechanische als een psychosociale component het meest geschikt. Zelfmanagement wordt meer en meer gebruikt om de eigen-effectiviteit en het gezondheidsgedrag bij mensen met chronische aandoeningen te verbeteren. Zelfmanagementprincipes kunnen gebruikt worden door fysiotherapeuten of andere gezondheidszorgprofessionals, om hun behandeling aan te passen aan de behoeften van de individuele patiënt en de patiënt actief te betrekken bij de behandeling van zijn/haar aandoening.
Expert Opinion
Machteld Huber stelt een nieuwe omschrijving voor het begrip gezondheid voor die luidt: ‘Het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.’ Zelfmanagement sluit naadloos aan bij deze nieuw voorgestelde omschrijving. Om goede resultaten te bereiken, moet zelfmanagement deel uitmaken van het totale gezondheidszorgsysteem en geïntegreerd worden binnen de reguliere zorg. Het is belangrijk dat zorgverleners voldoende kennis en vaardigheden hebben op het gebied van zelfmanagement om cliënten adequaat te begeleiden. De kenmerken van de individuele cliënt zijn bepalend in de keuze of zelfmanagement de voorkeur heeft boven bijvoorbeeld reguliere fysiotherapie en welke vorm van zelfmanagement aangewezen is (groepsprogramma, onlineprogramma of geïntegreerd binnen de reguliere zorg). Op deze manier kunnen patiënten, samen met zorgprofessionals, werken aan een optimaal herstel en het voeren van een eigen regie. Op deze manier kunnen KANS (inclusief ipad-pols, whatsapp-duim en tablet-nek), maar ook andere musculoskeletale aandoeningen, in de toekomst wellicht beter beheersbaar blijven.
Referenties
- Bongers, PM. Maak werk van RSI (oratie). Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam/ VU Medisch Centrum, 2003.
- Zelfmanagementprogramma voor werknemers: GRIP op KANS. Fysiopraxis. Maart 2016.
- Hutting N. Effectiveness of a self-management program for employees with complaints of the arm, neck, and/or shoulder (proefschrift). Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, 2015.
- Huber M, Knottnerus JA, Green L, van der Horst H, Jadad AR, Kromhout D, et al. How should we define health? BMJ 2011;26:343.